Ortaçağ hep karanlık bir dönem olarak zihnimize kazınsa da bu çağda Avrupa'da yaşanan olaylar sonraki yüzyılların belirleyicisi oldu. Bu olayların en önemlilerinden biri İngiltere ve Fransa arasındaki Yüz Yıl Savaşları'ydı.
Günlerdir bir Ortaçağ meselesi konuşuluyor.
Karanlık bir dönem olduğu zihnimize kazınmıştır; öğrenmeye, düşünmeye gerek yoktur.
Eğilip bükülen, ideolojik propaganda aracı haline getirilen tarihin çarpıtılması bu değirmene su taşımayı sürdürdükçe gelinen nokta, ne yazık ki içi boş laf cambazlığından öteye gidemiyor.
Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden sonraki döneme Ortaçağ deniyor.
1453'lere oradan Rönesans'a uzanan neredeyse bin yıllık bir dönemden söz ediyoruz.
Karanlık Çağ ya da Erken Ortaçağ olarak adlandırılan ilk dönemleri tüm Ortaçağ gibi genellemek de doğru değildir.
Batılı tarihçiler, devrimler ve dünya savaşlarının ardından Ortaçağ'a yeni bir bakış açısı getirdiler.
Tabii ki yeni okumalar, bilgiler, belgeler ve tartışmalar ışığında...
Bir süre önce İngiliz tarihçi, profesör Orlando Figes'in Avrupalılar kitabını ele almıştım.
Kültür, sanat ve yeni buluşlarla harmanlanan 19. yüzyıl Avrupası'nın nasıl oluştuğu, fikirlerin, ulus devletlerin doğuşu, teknolojik ve ekonomik dönüşümlerle ulaşılan Sanayi Devrimi kapsamlı olarak anlatılıyordu.
İtalyan tarihçi Carlo M. Cipolla'nın Zaman Makineleri: Saat ve Toplum ile Yelkenler ve Toplar kitaplarını da geçen eylül ayında yazmıştım. O da bir önceki döneme 15, 16, 17 ve 18. yüzyıllara mercek tutuyordu.
Uygarlıklar arasındaki güç dengelerinin değişimiyle yalnız Avrupa'nın değil, kıtaların aşıldığı dünyanın da etkilendiği küresel bir döneme işaret ediyordu.
Sonucu Sanayi Devrimi'ydi.
Hayatın, insanlığın geçirdiği büyük değişimlerle buralara nasıl gelindi.
Birbirini etkileyen, neden sonuç ilişkisiyle gelinen noktanın başlangıcında savaşlar vardı.
İngilizler'in önemli tarihçilerinden David Green'in, Yüz Yıl Savaşları/ Bir Halk Tarihi kitabıyla taşlar yerli yerine oturuyor.
Tüm okumaların en başına 14'üncü yüzyıla dönerek soruların cevabını veriyor.
Çevirisini de Türk tarihçiliğinin saygın isimlerinden Prof. Mete Tunçay'ın yaptığı kitabın konusu Avrupa tarihinin en kritik dönüm noktalarından biridir.
Etki gücü itibarıyla belki de en önemlisi...
Tarihsel anlatım Yüz Yıl Savaşları'nın İngiltere kralı III. Edward'ın Fransa tahtında hak iddia etmesiyle 1337'de başladığını ve İngilizler'in 1453'te yenilmesiyle sona erdiğini aktarır.
Yaşananlar, İngiltere ve Fransa arasındaki kanlı ve uzun 116 yıllık mücadelenin kronolojik anlatımından ibaret değildir.
Kitabın ana unsurları, şövalyeler, soylular, ruhban sınıfı, krallar, askerler, köylüler, kadınlar ve esirlerdir.
Siyasal olarak iddiasını kaybeden görüşler, efsaneler, mitler, propagandalar yerini gerçek bir araştırmaya bırakıyor.
Yazarın tam da ifade ettiği gibi; bu yapıt Yüz Yıl Savaşları'nın öyküsel bir anlatımı değildir; daha çok, çatışmaların İngiltere ve Fransa halklarını yeniden tanımlayan bir mücadelede yer alan gruplar ve bireyler üstündeki etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
İki ülke arasındaki mücadelenin kökeni 1000'li yıllara dayanmaktadır.
Husumet yıllar içinde nefret ve kinle beslenip 1337'lerde tam bir savaşa döndü.
Zaman zaman barış girişimleriyle ya da Kara Ölüm denilen veba salgınıyla durakladı ama kaldığı yerden devam etti.
Aralarındaki kavga 1453'te de bitmedi.
Hep bir yerlerde sürtüşme çıktı.
Fransa'nın 2. Dünya Savaşı'ndaki kahramanı sonra Cumhurbaşkanı da olacak General Charles de Gaulle, 1962 yılında şunları söylüyordu: "Bizim en büyük kalıtsal düşmanımız Almanya değil, İngiltere idi. Yüz Yıl Savaşları'ndan Fashado'ya kadar, bizimle mücadele etmeden geçen bir anı yok gibidir. Bizim iyiliğimizi istemeye doğal olarak eğilimleri yoktur."
Daha bir kaç ay öncesi, Manş Denizi'nde balıkçılar ve göçmen meselesi yüzünden iki ülke birbirleri hakkında ağır sözler sarf ediyordu.
Yüz Yıl Savaşları sonuçlarıyla itibarıyla; hanedanları, devlet örgütlenmesini, askeri ve siyasi yapılanmaları, ekonomiyi, sosyal sınıfları, dini değerleri derinden etkilemiştir.
Ulusal kimlikler öne çıkmış, iki ülkenin tarihiyle erken modern Avrupa'nın temelleri bu savaşlarla atılmıştır.
Her iki taraf da din adamlarını kendilerini haklı göstermek için kullanıyordu.
Rahipler de savaşa katılıyordu.
Savaş boyunca beş İngiliz, beş Fransız kralı mücadele etti.
Belirleyici olan onlardı.
Tahttan indirilenler oldu, ancak Fransa Kralı IV Charles'ın deliliği ise ülkeyi iç savaşa sürükledi.
Askeri alanında köklü değişimler yaşandı, taktikler farkılaştı, savunmadan saldırıya geçildi.
Askeri seçkinler ki, şövalyeler tartışılmaya başlanır.
Sıradan askerlerin zaferleri onların tahtını sarsar.
Muharebe alanındaki başarılar, atlı aristokrasinin ve süvarilerin üstün gücüne değil; piyade, okçu ve barut kullanan topçuların desteğine dayanıyordu.
İyi yetiştirilmiş, donanımlı ve disiplinli piyade öne çıkıyordu.
Deniz ve deniz gücünün önemi ortaya çıktı.
Ticaret gemilerine el konulması inanılmazdı.
Örneğin 1340 ve 1350 yılları boyunca el konulan ticari gemi sayısı bini buluyordu.
İşgallerin yol açtığı yıkım korkutucuydu, her yer yakılıp yıkılıyor, halk saldırıya uğruyordu.
Savaş ve veba salgınıyla kırılan erkeklere göre kadın nüfusu çoğalmıştı.
Kadınların statüleri değişime uğramıştı, toplumsal, ekonomik ve siyasal özerklikler kazandılar.
Artık birçok iş kolunda kadınlar vardır.
Esirler de savaşların kaderinde rol oynadı.
Fidye bu işin olmazsa olmazıydı.
Hele aristokrat sınıftan bir esir hem takasta hem de parasal olarak çok değerliydi.
Ulusal kimlikler de yeniden tanımlanmıştır, en önemli kazanımlardan biri de bu olmuştur.
Duygular yoğundur, dili kullanmaya özen gösterilir.
Kitabın sunuş yazısında, Yüz Yıl Savaşları'nın Türk tarih çalışmalarında kendine pek yer bulamadığından yakınılıyor.
Haksız değiller; Osmanlı'dan bugüne neredeyse 900 yıllık ilişkimiz var.
Askeri, siyasi, diplomatik ve günümüzün en belirleyicisi ekonomik olarak ayrılmaz bir parçayız.
Bırakın onları kendi tarihimizi bile hep Batılılar üzerinden okuduk.
Az sayıdaki çalışma yetmez, Türk tarihçileri bu alanı boş bırakmamalıdır.
(Sabah Kitap ekinin Ocak 2022 sayısında yayınlanmıştır.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder